NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
أَحْمَدُ
بْنُ
حَنْبَلٍ
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الرَّزَّاقِ
حَدَّثَنَا
مَعْمَرٌ
عَنْ
الزُّهْرِيِّ
عَنْ أَبِي
سَلَمَةَ
بْنِ عَبْدِ
الرَّحْمَنِ
عَنْ جَابِرِ
بْنِ عَبْدِ
اللَّهِ قَالَ
إِنَّمَا
جَعَلَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
الشُّفْعَةَ فِي
كُلِّ مَا
لَمْ
يُقْسَمْ
فَإِذَا
وَقَعَتْ
الْحُدُودُ
وَصُرِّفَتْ
الطُّرُقُ فَلَا
شُفْعَةَ
Câbir b. Abdillah (r.a.)
şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.); şüf'ay'ı, taksim edilmeyen herşeyde
(geçerli) kıldı. Hudutlar belirlendiği ve yollar ayrıldığı zaman şuf'a yoktur.
İzah:
Buharî, buyu', şirket,
şüf'a; Tirmizî, ahkâm; İbn Mâce, şüf'a; Nesâî, buyu' ; Mâlik, şüf'a; Ahmed b.
Hanbel, III, 296, 399.
Önceki hadisi izah
ederken de işaret ettiğimiz gibi, bu hadisin zahiri, şüf'a hakkının sadece
taksim edilmemiş ortak malda olduğuna delildir. Kastalanî ve Hattâbî gibi
âlimler buna işaret etmişlerdir. Câbir (r.a) in; "Hudutlar belirlendiği
ve yollar ayrıldığı zaman şüf'a yoktur" sözü bu hükmü ifadede daha kesin
ve daha açıktır.
Avnü'l-Ma'bûd'da; komşu
için de şüf'amn sabit olduğunu söyleyen Hanefîlerin, "Bu son cümle Câbir'e
aittir, Hz. Nebi'den nakledilmemiştir" dedikleri kaydedilir. Fakat bu
isnad pek yerinde olmasa gerektir. Çünkü Ha-neftlerin meşhur âlimlerinden
Tahavî'nin Saîd b. Müseyyeb'ten rivayet ettiği bir hadiste bu cümle bizzat Hz.
Nebi'e isnad edilmektedir.
Bezlü'I-Mechûd'da;
Hanefîlerin bu hadisi anlayış biçimlen şöyle ifade edilmektedir:
"Şüf'a
yoktur" sözünün manası, sınırlar belirlenip yollar ayrıldıktan sonra
ortaklıktan dolayı şüf'a yoktur şeklinde anlaşılmalıdır. Çünkü Hanefîlere göre
şüf'a üç şey sebebiyle sabit olur. Bunlar: Malın kendisindeki ortaklık, malın
hukukundaki ortaklık ve komşuluk. Mal taksim edilip hudutlar belirlendiğinde
ve yollar ayrıldığında birinci ve ikinci sebeplerden dolayı şüf'a kalmaz. Çünkü
mal ortak olmaktan çıkmıştır. Ama üçüncü sebepten dolayı olan şüf'a hakkı sabit
ve bakidir. Bu ilende gelecek olan başka bir hadiste açıkça, belirtilmektedir.
Buna göre; "Sınırlar çizildiği ve yollar ayrıldığı zaman şüf'a
yoktur" sözünün manası "Ortaklıktan dolayı sabit olan şüf'a hakkı
yoktur, demek olur..."
Şüf'a hakkının sabit
olmasına vesile olan şeyler önceki hadisin şerhinde geçmiştir. Tekrarına gerek
duymuyoruz.